Cayo Plinio segundo (Plinio el Viejo)
23-79 dC.
NATURALIS HISTORIA (HISTORIA NATURAL)
LIBRO VIII/ § 73
«[...] apud eosdem et quae vocatur eale, magnitudine equi fluviatilis, cauda elephanti, colore nigra vel fulva, maxillis apri, maiora cubitalibus cornua habens mobilia, quae alterna in pugna sistit variatque infesta aut obliqua, utcumque ratio monstravit»
HISTORIA NATURAL ed. 1624
TRATADO DE LA NATURALEZA DE LOS ANIMALES TERRESTRES
Capítulo XXI
«De los Linces, Esfinges, Crocutas, Cercofitecos, Bueyes Indianos, Leucrocutas, Eales, Toros de Etiopía, Mantícoras, Unicornios, Catoblepas, y Basiliscos»
«También se cria allí una bestia, llamada Eale, del tamaño de un caballo de agua, con la cola de elefante, de color negro o roxo,
las mejillas de jabalí, y cuernos más largos que un codo, movibles que cuando pelea, puede jugar de uno y del otro, cuando de este y cuando de aquel,
moviéndolos al derecho y al través, de la manera que la ocasión le muestra»
Traducción del licenciado Gerónimo de Huerta (1624)
«Entre ellos nace la llamada eale, del tamaño del hipopótamo, cola de elefante, color negro o pardo rojizo, mandíbulas de jabalí,
con unos cuernos móviles de más de un codo, que coloca alternativamente en el combate y que varía bien de frente o de lado segun la táctica le aconseja.»
Traducción de Ignacio García Arribas (2003)
Cayo Julio Solino
siglos III y/ó IV dC.
COLLECTANEA RERUM MEMORABILIUM
(Colección
de hechos memorables o Polyhistor o El Erudito)
DE MIRABILIBUS MUNDI (Las maravillas del mundo)
cap LII § 35
«Est et eale, alias ut equus, cauda vero elephanti, nigro colore, maxillis aprugnis, praeferens cornua ultra cubitalem modum
longa ad obsequium cuius velit motus accommodata: neque enim rigent sed moventur, ut usus exigit proeliandi: quorum alterum cum pugnat protendit,
alterum replicat, ut si ictu aliquo alterius acumen fuerit obtusum, acies succedat alterius, hippopotamis comparatur: et ipsa sane aquis fluminum gaudet.»
“También está el eale, por lo demás como un caballo, cola de elefante, color negro, su maxilar como un jabalí, exhibiendo cuernos
de más de un codo de largo, adecuados para cualquier servicio que desee, porque no son rígidos, sino que se mueven de acuerdo con las demandas de la
lucha: saca uno cuando lucha y enrolla el otro, que si por un golpe la punta de uno se embota, el otro puede tomar su lugar. Es comparado con el
hipopótamo y, a decir en verdad, se deleita en las aguas de los ríos....”
«Está también el éale, que es, por lo demás, como un caballo; tiene cola de elefante, la capa negra, colmillos de jabalí;
lleva delante dos cuernos, que superan el largo de un codo y que están adaptados para obedecer los movimientos que quiera: y es que no están
fijos, sino que se mueven según demande la necesidad de combatir. Cuando lucha lleva erguido uno de ellos, el otro lo mantiene replegado, de
suerte que si algún golpe embotara la punta del primero, tome su lugar la agudeza del segundo. Se le compara con los hipopótamos: sin duda, también
disfruta en las aguas de los ríos»
Traducción de Francisco J. Fernández Nieto (2001)
Hugo de Fouilloy
ca. 1096-1172
DE BESTIIS ET ALIIS REBUS
(los animales
y otros asuntos)
Libro tercero
cap. X
«Est bestia quae dicitur eale, magna ut equus, cauda elephantis, nigro colore, maxillis aprinis, cornua praeferens ultra modum
longa, ad obsequium ejus, velut motus accommodata, nec enim rigent, sed moventur ut usus exigit praeliandi, quorum alterum replicat, et cum altero
pugnat, ut si ictu aliquo alterius acumen offendatur, acies succedat alterius.»
Bibliografía
- 1960; Nueva enciclopedia Sopena, diccionario ilustrado de la lengua española; Ramón Sopena S.A.; Barcelona
- Lewis, Charlton T. & Short, Charles; 1879; A Latin Dictionary. Founded on Andrews’ edition of Freund's Latin dictionary,
revised, enlarged, and in great part rewritten by Charlton T. Lewis, Ph.D., and Charles Short, LL.D.; Clarendon Press (OUP), Oxford
- Plinio Segundo, Cayo; 1624; Historia natural de Cayo Plinio Segundo / traducida por el licenciado Geronimo de Huerta... y
ampliada por el mismo con escolios y anotaciones; impresor Luis Sanchez; Madrid
- Plinio Segundo, Cayo; 2003; Historia Natural libros VII-XI; Editorial Gredos; Madrid
- Plinio el viejo, 1906; Naturalis Historia, Karl Friedrich Theodor Mayhoff, Editorial B. G. Teubner; Lipsiae (Leipzig)
- Pliny the Elder, 1856, The Natural History, John Bostock, M.D., F.R.S., H.T. Riley, Esq., B.A., Ed. Henry G. Bohn, London
- Solini, C. Ivlii; 1895; Collectanea rerum memorabilium, Theodor Mommsen; Weidmann; Berlín
- Solinus, Gaius Iulius; 1491; Polyhistor, sive Collectaneae de memorabilibus aut mirabilibus mundi. Mirabilia urbis Romae; Theodorus de Ragazonibus; Venecia
- Solinus, Gaius Iulius; 1480; Polyhistor, sive Collectaneae de memorabilibus aut mirabilibus mundi; Andreas Portilia; Parma
- Solino, Cayo Julio; 2001; Colección de Hechos Memorables o El Erudito; Editorial Gredos; Madrid
- Hugo de San Victor (atribuido a);1879; PATROLOGIAE, Tomo CLXXVII, De bestiis et aliis rebus, libro 3, Cap. X. De eale animali; Ed. Jaques Paul Migne; París
- Hugh, of Fouilloy; ca. 1230-1250; De bestiis et aliis rebus : seu Columba deaurata : manuscript MS Typ 101; Houghton Library, Harvard University
- Anónimo; ca.1200; The Aberdeen Bestiary; Aberdeen University Library MS 24; Aberdeen
- Jonstonus, Joannes;1657; Historiae Naturalis De Quadrupetibus Libri; J. J. Schipperi; Amsterdam
- van Maerlant, Jacob; ca. 1350; Der Naturen Bloeme; KA 16; Koninklijke Bibliotheek-National Library of the Netherlands; La Haya
- van Maerlant, Jacob; ca. 1450-1500; Der Naturen Bloeme; 76 E 4; Koninklijke Bibliotheek-National Library of the Netherlands; La Haya
- Pierre de Beauvais; Bestiaire; Manuscrito en versión larga MS-3516 f 198v-212v; Bibliothèque de l'Arsenal; París
- Redonensis Marbodus; ca. 1450; Lapidarius, Bestiarium. Herbarius. Anatomia corporis humani. 10 B 25; Museum Meermanno-Westreenianum; La Haya
- ca. 1230; Bestiary and Lapidary ('the Rochester Bestiary'), BL Royal 12 F XIII folio 26v 27r; London
- Hunt, Jonathan; 1998; Bestiary: An Illuminated Alphabet of Medieval Beasts; Simon & Schuster Children's Publishing
- Cuvier, Georges; 1840; Animal Kingdom Arranged according to it´s Organisation; Forming the basis for a natural history of animals, and an introduction to comparative anatomy; William. S. ORR AND CO; London
- Cuvier, Georges; 1834; Elementos de la historia natural de los animales Tomo 1; Trad. José Garriga y Baucis; Imprenta de Cabrerizo; Valencia
- Druce, George Claridge; 1911; Notes on the History of the Heraldic Jall or Yale; Archaeological Journal vol. 68 pp. 173-199
- George, Wilma; 1968; The Yale; Art. en el Journal of the Warburg and Courtauld Institutes 31: 423-428
- Collins English Dictionary online. www.collinsdictionary.com
- Leandro Fernández de Moratín traduce a Guillermo Shakespeare;1825; Obras drámaticas y líricas de D. Leandro Fernández de Moratín, entre los arcades de Roma, Juarco Celenio. Tomo tercero: Hamlet, tragedia. Imprenta de Augusto Bobée; París
- Shakespeare, Guillermo; 1873; Hamlet, príncipe de Dinamarca; trad. G. Mac-Pherson; Imprenta y Litografía de la Revista Médica de don Federico Joly; Cádiz
- A New Variorum Edition of Shakespeare, 1877, Edited by Horace Howard Furness, Ph.D., LL.D. J. B. Lippincott & Co. Philadelphia
- Bartlett, J.; 2003. E. In: A Complete Concordance Or Verbal Index to Words, Phrases and Passages in the Dramatic Works of Shakespeare with a Supplementary Concordance to the Poems. Palgrave Macmillan, London
- Edward A. Allen; 1905; The 'Dram of Eale' Crux in "Hamlet", artículo en The Journal of English and Germanic Philology Vol. 5, No. 3; University of Illinois Press
- Richard David; 1957; Drams of Eale, A Review of Recent Productions. Shakespeare Survey, pp i-viii Edited by Allardyce Nicoll, Cambridge University Press